Ojciec. Radio. Kuchnia.

Nie wyobrażam sobie kuchni bez radio stojącego gdzieś w kącie. Bulgocąca na gazie zupa, melodeklamacja Mariana Kociniaka zapowiadającego „Powtórkę z Rozrywki” w Trójce i mój ojciec Heniek siedzący tyłem do wyjścia, pochylony nad porozrzucanymi po całym stole i podłodze papierami zapisanymi ołówkiem. Zapach papierosów pomieszany z zapachem grochowej na żeberkach.

Ojciec spędzał przedpołudnia w kuchni, gdzie rozwiązywał całki, gotował mi zupy i słuchał Trójki. Potem przenosił się do dużego pokoju z telewizorem, gdzie razem oglądaliśmy mecze, seriale, kabarety i wiadomości. Jednak centrum mieszkania na Palmowej była kuchnia. Skandalicznie brudna jak na kuchnię bez kobiety przystało. Z radiomagnetofonem. Kiedy ojca dopadał smutek, puszczał zamiast Trójki solowe kasety Tadeusza Nalepy. Smutne bluesy, od których płakał, gdy nie widziałem.

Podobnie jak mój ojciec, uwielbiam spędzać czas w mojej przestarzałej kuchni. Patrzeć, jak rosną zioła na parapecie, wsłuchiwać się w bulgotanie wina z hibiskusa w gąsiorku odziedziczonym po Henryku, patrzeć na starców przesiadujących na ławce pod blokiem, wciągać nosem zapach kwiatów kwitnącej mirabelki, słuchać Trójki.

Kiedy jest mi smutno i nie chcę znowu wracać do pustego domu, zostawiam przed wyjściem włączone radio. Kiedy wracam i słyszę Trójkę, mam przyjemne uczucie, że wracam do domu, w którym ktoś przez cały czas mieszka.

Codziennik trzydziesty szósty – Tłusty Czwartek

Dwa lata temu Tłusty Czwartek wypadał dokładnie w dzień drugich urodzin Małego. Wywieziono mi go wtedy do Olsztyna – odebrałem to – być może niesłusznie – jako kolejną próbę zniechęcenia mnie do spotykania się z Nim. Próbę oczywiście nieudaną.  Jeździłem tam jak szalony, przez trzy zimowe miesiące, co tydzień, trzysta czterdzieści kilometrów w jedną stronę, ma marne dwie godziny, po oblodzonych mazurskich ścieżynkach.

Nie było to łatwe, ale przetrwaliśmy i tę przeciwność. Teraz przed nami kolejne. Obaj walczymy jak na facetów przystało..

Dwa lata temu, w Tłusty Czwartek, zawiozłem Mu – oczywiście bezlaktozowe – urodzinowe pączki, które przez cały wieczór lepiła i smażyła mu wiecznie stęskniona i zakochana we wnuku, którego nie widzi, babcia Terka. Przez cały czas mam przed oczami tę scenę, jak siedzi z tortem i resorakiem na swoim ulubionym parapecie w bloku przy ulicy Wilczyńskiego, skąd zawsze patrzył i czekał, aż przyjadę, a potem machał mi na pożegnanie, kiedy po dwóch godzinach spotkania musiałem wracać drugie trzysta czterdzieści kilometrów po nocy. Wracałem w nocy z tonami szczęścia w sercu i energią na kolejny tydzień.

Rillettes wieprzowe. Do chleba.

Chleb ze smalcem. Dzieciństwo w latach 80-tych ubiegłego wieku. W sklepach pustki. Mięso przywoziło się od rodziny ze wsi, o ile ktoś miał rodzinę na wsi. W moim bloku prawie wszyscy mieli rodzinę na wsi, bo prawie wszyscy pochodzili ze wsi w pierwszym lub drugim pokoleniu.

W stanie wojennym mój chrzestny – młodszy brat mamy – służył w Ludowym Wojsku Polskim. Miał szczęście, bo przydzielili go do jednostki na Bema, kilka kroków od bloku, w którym wtedy mieszkaliśmy. Przywoził nam cały plecak wypełniony wieprzowiną. Nielegalnie. W stanie wojennym żołnierz szmuglujący mięso miałby przerąbane, gdyby go złapali. Rodzice czekali na niego jak na zbawienie. Po pierwsze dlatego, że bali się o Bogdana. Po drugie dlatego, że czekali na mięso.

Słonina i podgardle. Z nich robiło się smalec. Do smażenia albo na chleb. Lubię sobie od czasu do czasu zjeść kanapkę z takim smalcem.

Kiedy jestem u rzeźnika, szkoda mi pozostawiać tych tanich jak barszcz płatów słoniny i kawałków podgardla. Tłuszcz psuje się momentalnie. Wiem, że większość z tego będą musieli wyrzucić. Więc kupuję i przerabiam ten tłuszcz na smalec, a jak trafię na trochę chudego mięsa, robię smarowidło.

Nie jestem wielkim fanem jedzenia takiego czystego, białego tłuszczu ze skwarkami. Nawet na dobrym chlebie jest to doświadczenie dosyć mdlące. Dlatego robię zblendowane, nieco chudsze od tradycyjnego, smarowidło z cebulą i jabłkiem, podobne do tego co we Francji nazywa się rillettes. Francuzi robią to z kaczki, ale kto by marnował kaczkę na zwykłe smarowidło?

Proporcje poszczególnych składników dobieram spontanicznie, w zależności od tego, co się trafi u rzeźnika.

Rillettes wieprzowe

Składniki:

• kawałek słoniny
• kawałek podgardla
• cebula
• twarde, kwaśne jabłko (np. Szara Reneta)
• sól
• pieprz
• majeranek

Słoninę i podgardle kroję w średniej wielkości kostkę, zalewam wodą do około połowy głębokości i gotuję tak długo, aż mięso będzie się rozwalało pod palcami jak masło. Może to potrwać ponad godzinę. Wody powinno być tylko tyle, aby się nie przypaliło. Chodzi o to, aby mieć tłuszcz bez skwarek.

Cebulę kroję na małą kostkę i wrzucam na rozgrzaną patelnię do zeszklenia.

Jabłka obieram ze skóry i kroję w kostkę.

Kiedy mięso jest już miękkie, odcedzam je z pozostałej wody, dodaję cebulę i meleksuję blenderem.

Wrzucam mięso do garnka, dodaję jabłko, ewentualnie odrobinę wody i zagotowuję. Czekam, aż jabłka się rozgotują i połączą z mięsem w całość. Na koniec doprawiam pieprzem, majerankiem i solą (solenie zawsze warto zostawić na sam koniec, ponieważ smak soli zagłusza inne smaki).

Powstałą masę przelewam do pojemników i pozostawiam w chłodzie do przeobrażenia się w stałą masę, gotową do smarowania nią chleba.

Nieświęta Trójca

Przeglądałem szpargały i znalazłem tę fotografię.

Uwielbiam to zdjęcie ze studniówki 1999, bo są na nim wszystkie wspomnienia z czasów, kiedy całe życie zdawało się stawać przed nami otworem i krzyczeć „Bierzcie z tego wszyscy!”.

Nauczyciele mówili o nas „Nieświęta Trójca”. To bluźniercze określenie oddawało całkowicie religijne namaszczenie, jakie nadawaliśmy naszemu licealnemu chuligaństwu.

Było nas trzech.

Na zdjęciu pierwszy od lewej stoi Bogdan. Dzisiaj robi wielką politykę gdzieś na zachodzie Polski, chyba we Wrocławiu albo Opolu. Podobno zgolił wąsa. Nie widziałem go już prawie dwadzieścia lat. Zaczął tu studia na polonistyce, ale podobno złamał serce jednemu asystentowi z Zakładu Oświecenia i Romantyzmu, który chodził za Bogdanem po mieście, dawał kwiaty, wciągał do taksówki, zapraszał do dyskoteki. Bogdan musiał opuścić miasto.

Po prawej Paweł. Romantyczna dusza. Czytał dużo poezji. Lorca, Rimbaud, Wojaczek, Bursa. Zakochiwały się w nim wszystkie dziewczyny z liceum. Był uwodzicielem o szerokim spektrum działania: od fruwających w obłokach romantyczek-humanistek po stąpające twardo po ziemi laski z klas matematyczno-przyrodniczych. Od pulchnych grubasek z pryszczami na policzkach nie rozstających się z granatowymi, powycieranymi sztruksami, po seksowne nimfetko-lolitki w krótkich spódniczkach, bluzeczkach na ramiączkach i blond warkoczykach spiętych w pedofilskie kitki.

Wystarczyło, żeby Paweł podszedł do takiej jednej stojącej na przerwie i czekającej tylko na to przy tych schodach, aby Paweł do niej podszedł, i powiedział „dla Ciebie piszę miłość ja bez nazwiska zwierzę bezsenne” i już było wiadomo, że po lekcjach Paweł nie pójdzie z nami na wino „Byk” do parku, nie pójdzie z nami na skwer przy Ratuszu popatrzeć na dziewczyny, nie będzie nam towarzyszyć w przeglądaniu książek w księgarni Akcent ani w obiedzie w barze Podlasiak, gdzie za 1,40 groszy braliśmy zawsze ziemniaki polane sosem pieczarkowym.

Pośrodku ja (wiem, zmieniłem się od tego czasu). Wtedy, tak jak i dzisiaj, nie reprezentowałem sobą nic ciekawego.

Czasami, gdy z Bogdanem zasiedzieliśmy się w Lalkach, około północy dołączał do nas Paweł, z szyją kompletnie ujebaną szminką, cały śmierdzący jakąś dziewczyńską perfumą. My go pytaliśmy jak było, a on z uśmiechem milczał. My go pytaliśmy, a on milczał.

Potem szedł do baru. Choć niepełnoletni, prosił Piotrka o piwo, które wtedy kosztowało 3 złote bez zniżki. Wracał do nas (a siedzieliśmy zawsze przy tym samym małym stoliku w samym kącie, przy szybie z widokiem na park). Wypijał jednym haustem połowę kufla i mówił, zawsze te same słowa:

„Tak, zjechałem tu nie w porę. Kto żyw, ten umiera pospiesznie. Jedną wolną już salę zamieniono na składzik. Pewnie już niedługo założą tu klamki”.

Codziennik trzydziesty piąty – W domu

Louis Welden Hawkins „At home”

To jeden z moich ulubionych obrazów. Namalował go gdzieś pod koniec XIX wieku Louis Welden Hawkins. Mimo, że wszystko na tym obrazku zdaje się emanować ciepłem, całość sprawia, że czuję dreszcze, kiedy patrzę na ten dom za drzewami, w którego oknie pali się światło z kominka albo ze świeczki, nie wiadomo.

Wszystko to wina geometrii. Najważniejsze elementy obrazu, na czele z jego układem, są wertykalne. Trzy liściaste drzewa, których konary układają się w coś w rodzaju płota, bariery, trzech planów, które trzeba przekroczyć, by zbliżyć się do światła i ciepła. Drzewo na pierwszym planie ucięte w pół jak na nieudanie skadrowanej fotografii sprawia, że obserwator staje się mimowolnym podglądaczem, schowanym za jego konarem. Potem drugie drzewo, kamień i trzecie – najbliższe temu ciepłu, do którego się wzrokiem skradamy, cieńszym konarem przysłaniające okno. Tylko leżąca na wznak drabina przełamuje wertykalność tego dziwnego pejzażu.

Trawa jest zielona, ale przerażająco zimna, tak samo jak niebieskawe mury budynku z cegły. Wzrok dąży ku światłu wydobywającemu się z okna. Okna, na którym stoi wazon z wrzosami. Obserwator wie, że za tym oknem mieszkają ludzie, oczekuje, że ich zobaczy, że ich pozna. Możemy być pewni, że jego ciekawość nie zostanie zaspokojona i obserwator pozostanie na zawsze sam ze swoją samotnością i ze swoją ciekawością.